قرآن به نفس لوامه به اعتبار قوه ملامتگری و سرزنش آن نظر دارد. یعنی به این اعتبار به آن نام نفس لوامه می دهد که بعد از عمل، ملامت و سرزنش می کند.

از دیدگاه علم، وجدان اخلاقی زیر بنای بسیاری از کارهاست و می توان گفت که موضوع بعضی از رشته های جامعه شناسان نیز بوده و علمای علم اخلاق هم از آن استفاده ها کرده اند. اسلام برای وجدان اخلاقی اهمیت زیادی قائل است. و برای اهمیتش همین بس که قرآن به آن قسم خورده و علاوه بر قسم، آنرا در ردیف ومجاور روز قیامت قرار داده و به هر دو قسم خورده است.

لا اقسم بیوم القیامه و لا اقسم بالنفس اللوامه.[1]

یعنی قسم به روز قیامت و قسم به نفس لوامه. قسم به وجدان اخلاقی که در انسان است.

شاید مراد از پهلوی هم قرار گرفتن نفس لوامه و روز قیامت این باشد که در روز قیامت جا بجایی و اشتباه د رکار نیست.اینگونه نیست که درروز قیامت جای انسان بهشتی و جهنمی عوض شود.اینگونه نیست که در آن روز حقی را ناحق  نا حقی را حق جلوه داده و پارتی بازی و رشوه خواری صورت گیرد. در آن روز با زور نیز نمی توان به بهشت یا جهنم رفت. لذا قرآن شریف به هر چهار مورد در دو آیه اشاره می کند. در ابتدای سوره بقره آیه 48 میفرماید:

واتقوا یوماً لا تجزی نفس عن نفس شیئا. اشتباه نیست.

و لا یقبل منها شفاعه. پارتی بازی نیست.

و لا یوخذ منها عدل. رشوه بازی هم نیست.

 و لا هم ینصرون. زور هم نیست.

همین شیوه روز قیامت در نفس لوامه و وجدان اخلاقی نیز هست. نفس لوامه اشتباه نمی کند. در سوره والشمس نیز به آن قسم خورده و د رضمن قسم خوردن، اهمینش را می رساندو می فرماید:

ونفس و ما سویها.

قسم به نفس لوامه، آن نفس لوامه ای که اشتباه نداشته و تمیز خوبی ها از بدیها در ذات اوست. اگر بخواهید با او پارتی بازی کنید و از او تعریف کنید و بگوئید بارک الله! کاری به ما نداشته باش تا ما کارمان را انجام بدهیم یا به او رشوه بدهید که تو مونس خوبی برای من هستی، پس بگذار کارم را انجام دهم یا اینکه به زور بخواهید کلاه سرش بگذارید، اینها اثری نداشته و او کار خود را بدون اشتباه انجام می دهد. لذا از نظر قرآن موجود با شرافتی است.

پي نوشت ها:

[1]/ سوره قیامت،آیه1و2.